Geçtiğimiz günlerde Merkez Bankası ve Bankalararası Kart Merkezi (BKM)’nin yeni servisi “Ödeme İste” kullanıma sunuldu. Açık bankacılıkta olduğu gibi Kuveyt Türk’ün de aralarında olduğu ilk 10 banka bu hizmeti ilk canlıya alanlardan oldu ve müşterilerinin kullanımına sundu.
Bu sistem sayesinde vatandaşlar, mobil bankacılık kanalı ile alacaklılarından para transferi talebinde bulunabiliyorlar. Sistem, kiracıya kira ödemesinin hatırlatılması, öğrenciye harçlık gönderilmesi gibi konularda kolaylık sağlıyor. Peki, “Ödeme İste” tam olarak nedir? Nasıl Çalışır? “Ödeme İste” sisteminini kullanabilmek için neler gereklidir? Bu yazımızda sizler için bu soruları aydınlatmaya çalıştık, keyifli okumalar dileriz.
Airapi ile “Ödeme İste”
Ödeme İste sistemi, alacaklı kişilerin borçlu kişilerden ödeme talep etmesi, borçlu kişinin ise bu talebe yanıt vermesi sonrasında FAST altyapısını kullanarak para transferinin gerçekleştirilmesi esasına dayanır. Bu kapsamda bakıldığında Ödeme İste sistemini yeni bir para transferi yöntemi değil, para transferi öncesinde transferin taraflarının belirlenmesi için kullanılan bir altyapı olarak değerlendirebiliriz.
Ödeme İste altyapısının standartları Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirlenmiş, altyapısı Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM) tarafından geliştirilmiştir. FAST sistemi üyesi banka / kuruluşlar Ödeme İste sistemini de kullanabilir. Ödeme İste sistemi kapsamında, FAST altyapısı ile para transferi işlemleri gerçekleştirilebileceği gibi havale işlemleri de gerçekleştirilir.
Ödeme İste Sistemi Ne işe Yarar?
Ödeme İste sistemi, müşterilerin kullanım deneyimlerinin geliştirilmesini ve fon transfer işlemlerinin kolaylaştırılmasını hedeflemektedir. Ödeme İste sistemi ile fiziki işyeri ödemeleri, sanal işyeri ödemeleri, fatura ödemeleri ve kişiden kişiye ödemeler gibi temel fon transferleri gerçekleştirilebilir.
Ödeme İste Sisteminin Tarafları
- Alacaklı Kişi: Ödeme İste sistemi kullanılarak gerçekleştirilecek para transferinde, alacaklı hesabın sahibi olan gerçek veya tüzel kişidir.
- Borçlu Kişi: Ödeme İste sistemi kullanılarak gerçekleştirilecek para transferinde, borçlu hesabın sahibi olan gerçek veya tüzel kişidir.
- Alacaklı Banka / Kuruluş: Alacaklı müşteriye dijital kanalları üzerinden arayüz ve altyapı hizmeti sunan, para transferinin aktarılacağı hesabı bünyesinde barındıran banka / kuruluştur.
- Borçlu Banka / Kuruluş: Borçlu müşteriye dijital kanalları üzerinden arayüz ve altyapı hizmeti sunan, para transferinin çıkılacağı hesabı bünyesinde barındıran banka / kuruluştur.
Ödeme İste Sistemi Nasıl Çalışır?
Ödeme İste sisteminde alacaklı kişi, alacaklı banka / kuruluş uygulamasının sunduğu arayüz üzerinden borçlu hesap bilgilerini girerek borçlu müşteriye talebini iletir. Borçlu kişinin de borçlu banka / kuruluş arayüzünü kullanarak son geçerlilik tarihinden önce iletilen ödeme isteğini onaylaması üzerine para transferinin gerçekleşmesi sağlanır. Genel akış şu şekildedir:
- Alacaklı kişi, alacaklı banka / kuruluş arayüzü üzerinden borçlu hesabın bilgilerini, ilgili fon miktarını ve isteğin son geçerlilik tarihini (Örneğin; bir faturanın son ödeme günü) girer. Borçlu hesap IBAN, Kolay Adres veya QR Kod ile belirlenebilir.
- Alacaklı banka / kuruluş gerekli kontrolleri sağladıktan sonra alacaklı kişinin talebini BKM’nin sunduğu Ödeme İste sistemi üzerinden borçlu olan banka / kuruluşa iletir.
- Borçlu banka / kuruluş, iletilen isteği işleyerek anlık mobil bildirim veya SMS ile borçlu kişiye bilgilendirme yapar.
- Borçlu kişi, borçlu banka / kuruluşun sunduğu arayüzü kullanarak gelen isteği kabul edebilir veya reddedebilir.
- Borçlu banka / kuruluş, borçlu kişinin cevabını (kabul / ret) alacaklı banka / kuruluşa iletir.
- Alacaklı banka / kuruluş, borçlu kişinin verdiği cevabı (kabul / ret), alacaklı müşteriye anlık mobil bildirim veya SMS ile bildirir.
- Borçlu kişi ödeme isteğini kabul ettiyse ilgili para transferi FAST veya havale altyapısı kullanılarak gerçekleştirilir.
Ödeme İste Sistemi Nerede Çalışır?
- Alacaklı banka / kuruluşun sunduğu arayüz ve altyapı üzerinden alacaklı kişiye hizmet sunulur.
- Alacaklı ve borçlu banka / kuruluşların birbiri ile REST API’ler aracılığıyla iletişim kurabilmesi için Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM) altyapısı kullanılır.
- Borçlu banka / kuruluşun sunduğu arayüz ve altyapı üzerinden borçlu kişiye hizmet sunulur.
- FAST altyapısı üzerinden banka / kurumlar arası fon transferi gerçekleştirilir.
- Banka / kurumların kendi havale altyapıları üzerinden aynı banka / kurum içinde fon transferi gerçekleştirilir.
Ödeme İste Sistemi Ne Zaman Çalışır?
Ödeme İste sisteminin çalışacağı herhangi bir zaman aralığı yoktur. FAST altyapısı ile paralel bir şekilde 7 gün 24 saat (7×24) çalışabilen bir sistem olarak kurgulanmıştır.
Architecht Olarak Ödeme İste Sisteminin Neresindeyiz?
Ödeme İste sistemi, banka / kuruluşların BKM üzerinden birbirleri ile iletişimi için REST API mimari tarzı kullanılarak, istek / yanıt mesaj içeriklerinde ise JSON veri formatı kullanılarak geliştirilmiştir. Bu kapsamda Ödeme İste altyapısı Architecht’in Açık Bankacılık çözümü olan “Airapi” ürünü içerisine yeni bir iş modülü olarak konumlandırılmıştır.
Airapi ürünü ile PSD2 standartları kapsamında hali hazırda Berlin Group API standartları ve UK API standartları desteklenmekteydi. 12 Kasım 2019 tarihinde güncellenen 6493 sayılı kanunun 12’nci maddesinde eklenen “Ödeme Hizmetleri Direktifi” kapsamında TCMB Açık Bankacılık standartları da hem hesap hizmeti sağlayıcı (HHS) hem de yetkili ödeme sağlayıcı (YÖS) rolleri için Airapi ürününe bir iş modeli olarak eklenmişti. Ödeme İste altyapısı da Airapi ürünü içerisine yeni bir iş modülü olarak eklenmiş ve TCMB’nin belirlediği tüm sertifikasyon testlerinden başarılı bir şekilde geçmiştir.
Airapi Ürünü Kimlere Hizmet Sağlayacak?
- 2022 yılında FAST sisteminde en çok işlem yapan ilk 10 bankanın, en geç 15 Ocak 2024 tarihinde Ödeme İste sistemini üretim ortamında kullanıma sunması zorunludur.
- 01 Ocak 2024 tarihinden önce FAST sistemi katılımcısı olan banka / kuruluşlar için son tarih 30 Haziran 2024 olarak belirlenmiştir.
- 01 Ocak 2024 tarihinden sonra FAST sistemine dahil olan banka / kuruluşlar ise FAST sistemine katıldığı tarihten itibaren 6 ay içerisinde Ödeme İste sistemine de zorunlu olarak dahil olacaklardır.
TCMB tarafından 26 Aralık 2022 tarihinde yayınlanan “2022-53” sayılı basın duyurusunda, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının da FAST sistemine katılabileceği duyurulmuştur. Ödeme ve elektronik para kuruluşlarının popüler olduğu günümüzde, TCMB’nin ilgili basın duyurusu sonrasında 2023 yılının ilk çeyreğinden itibaren FAST sistemine entegre olmuş kuruluşların sayısındaki artış ile aynı zamanda yeni ödeme kuruluşlarının da hayatımıza girdiğini gözlemliyoruz.
Ödeme İste sistemine zorunlu olarak dahil olması gereken katılımcı sayısındaki ciddi artış göz önüne alındığında, Airapi ürünü ödeme ve elektronik para kuruluşlarının hızlı ve standartlara uygun bir şekilde Ödeme İste sistemine dahil olmasına imkân sağlayacaktır.
Kaynakça: